პეტიცია არის ნორმატიულ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის პროექტი, რომლის შეტანის უფლება აქვს მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე რეგისტრირებული მოსახლეობის საერთო რაოდენობის არანაკლებ ერთი პროცენტის.
პეტიცია ადგილობრივ თვითმმართველობაში
„ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსი“ 2015 წლის 22 ივლისს შეტანილი ცვლილებების შემდეგ ითვალისწინებს ადგილობრივი თვითმმართველობის განხორციელებაში მოქალაქეთა მონაწილეობის სხვადასხვა ფორმებს. მათ შორის, გამორჩეული ადგილი უკავია პეტიციას, რომელიც ადგილობრივი ხელისუფლების საქმიანობაში მოქალაქეთა ჩართულობის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს და ქმედით მექანიზმს წარმოადგენს.
„სამოქალაქო აქტივობების ცენტრი“ გთავაზობთ კანონმდებლობის მიმოხილვას – ვის აქვს პეტიციის წარდგენის უფლება, რა სახით უნდა იქნეს პეტიცია წარდგენილი და რა მოთხოვნებს უნდა აკმაყოფილებდეს, როგორია საკრებულოს მიერ მისი განხილვის პროცედურები და გადაწყვეტილების მიღების წესი.
პეტიცია ლათინური სიტყვაა („petitio”), რაც ნიშნავს კოლექტიურ თხოვნას, კოლექტიურ შუამდგომლობას.
ზოგადად, პეტიცია უშუალო დემოკრატიის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კომპონენტია, მისი ფესვები კი კონსტიტუციით აღიარებულ იმ ძირითად პოსტულატშია, რომლის მიხედვითაც სახელმწიფო ხელისუფლების წყაროა ხალხი.
პეტიციის ინსტიტუტი, როგორც სახალხო სუვერენიტეტის გამოვლინების ფორმა, ყველაზე ფართოდ გამოიყენება ადგილობრივი თვითმმართველობის სფეროში, ვინაიდან სწორედ ადგილობრივი თვითმმართველობა წარმოადგენს დემოკრატიული მმართველობის ერთ-ერთ არსებით საფუძველს და აუცილებელ პირობას.
საქართველოს ორგანული კანონის „ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსი“ თანახმად, პეტიცია არის ადგილობრივი თვითმმართველობის განხორციელებაში მოქალაქეთა მონაწილეობის ფორმა. 2015 წლის 22 ივლისს კოდექსში შეტანილი ცვლილებების შედეგად, რომელიც 4 აგვისტოდან ამოქმედდა, ახალი რედაქციით ჩამოყალიბდა და მნიშვნელოვნად შეიცვალა პეტიციის შინაარსი, მისი წარდგენისა და განხილვის წესები.
პეტიციის წარდგენის უფლება აქვთ შემდეგ სუბიექტებს:
- მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა არანაკლებ 1%-ს;
- დასახლების საერთო კრებას.
უნდა აღინიშნოს, რომ საკრებულოს აქვს დისკრეციული უფლებამოსილება – პეტიციის წარდგენის უფლება მიანიჭოს მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე რეგისტრირებულ ამომრჩეველთა უფრო ნაკლებ რაოდენობას.
დასახლების საერთო კრების გადაწყვეტილების შესაბამისად, საერთო კრების სახელით პეტიციის წარდგენას უზრუნველყოფს საერთო კრების რჩეული ან/და საერთო კრების მიერ უფლებამოსილი სხვა პირი.
პეტიცია იწერება და შეიტანება მუნიციპალიტეტის საკრებულოს თავმჯდომარის სახელზე.
პეტიციის სახით შეიძლება წარდგენილ იქნეს:
1) ნორმატიული აქტის პროექტი (იგულისხმება როგორც ახალი ნორმატიული აქტის მიღება, ისე უკვე მიღებული აქტის მთლიანად ან ნაწილობრივ გაუქმება (არარად აღიარება, ბათილად ცნობა, ძალადაკარგულად გამოცხადება) და მასში ცვლილების და/ან დამატების შეტანა);
2) მოსამზადებელი ნორმატიული აქტის პროექტის ძირითადი პრინციპები ან კონკრეტული წინადადებები;
3) მუნიციპალიტეტისთვის ან/და დასახლებისთვის საერთო მნიშვნელობის პრობლემებიდან გამომდინარე საკითხების საკრებულოს სხდომაზე შესწავლის, განხილვისა და გადაწყვეტის მოთხოვნა.
პეტიცია უნდა შეიცავდეს შემდეგ რეკვიზიტებს:
- შესაბამისი განცხადების ტექსტს;
- პეტიციის წარმდგენი სუბიექტის მომხსენებლის/მომხსენებლების (მათი რაოდენობა შეიძლება იყოს არაუმეტეს 3 პირისა), სახელს, გვარს, მისამართს, საკონტაქტო ტელეფონის ნომერს (არსებობის შემთხვევაში) და საქართველოს მოქალაქის პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტის ასლს;
- პეტიციის წარდგენის თარიღს;
- „ამომრჩეველთა პეციტიის“ შემთხვევაში – პეტიციის წარმდგენი ამომრჩევლების სიას (ამ სიაში მყოფი თითოეული ამომრჩევლის სახელს, გვარს, დაბადების თარიღს (დღე, თვე, წელი), საქართველოს მოქალაქის პირად ნომერს, რეგისტრაციის ადგილს და ხელმოწერას);
- ნორმატიული აქტის პროექტს (ან მოსამზადებელი ნორმატიული ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის პროექტის ძირითად პრინციპებს ან კონკრეტულ წინადადებებს);
- საერთო მნიშვნელობის პრობლემებთან დაკავშირებით პეტიციის წარდგენის შემთხვევაში – კონკრეტულად ჩამოყალიბებულ მოთხოვნას და შესაბამის დასაბუთებას.
პეტიციას არეგისტრირებს საკრებულოს აპარატი, რომელიც ვალდებულია რეგისტრაციიდან 10 დღის ვადაში უზრუნველყოს პეტიციის გამოქვეყნება საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 56-57-ე მუხლებით დადგენილი წესით.
რეგისტრაციაში გატარებაზე უარი დასაშვებია, თუ:
ა) დარღვეულია კანონის ზემოაღნიშნული მოთხოვნები;
ბ) პეტიციით გათვალისწინებული საკითხის გადაწყვეტა არ განეკუთვნება მუნიციპალიტეტის იურისდიქციას (იგულისხმება როგორც ფუნქციური, ისე ტერიტორიული იურისდიქცია).
პეტიციის წარმდგენი სუბიექტის მომხსენებელს (მომხსენებლებს) უფლება აქვთ ამგვარი უარი 1 თვის ვადაში გაასაჩივრონ სასამართლოში.
პეტიციის რეგისტრაციის შემთხვევაში, მისი წარმდგენი სუბიექტის მომხსენებელს (მომხსენებლებს) 3 სამუშაო დღის ვადაში ეძლევათ პეტიციის რეგისტრაციის მოწმობა.
ნორმატიული აქტის პროექტის სახით წარდგენილ პეტიციას მუნიციპალიტეტის საკრებულო განიხილავს და შესაბამის გადაწყვეტილებას იღებს საკრებულოს დადგენილების მიღებისათვის კანონითა და საკრებულოს რეგლამენტით დადგენილი წესით.
რაც შეეხება სხვა სახის პეტიციებს: საკრებულოს ბიუროს გადაწყვეტილებით, ისინი რეგისტრაციიდან 7 დღის ვადაში, შესასწავლად გადაეცემა საკრებულოს შესაბამის კომისიას ან მიმართავს საკრებულოს დროებითი სამუშაო ჯგუფის შექმნის წინადადებით, ანდა პეტიცია განსახილველად ეგზავნება მუნიციპალიტეტის გამგებელს/მერს.
მუნიციპალიტეტის საკრებულო, საკრებულოს ბიუროს მიერ პეტიციის გადაგზავნიდან 1 თვის ვადაში, იღებს გადაწყვეტილებას პეტიციის შესასწავლად მუნიციპალიტეტის საკრებულოს სამუშაო ჯგუფის შექმნის მიზანშეწონილობის შესახებ ან პეტიციას უგზავნის საკრებულოს შესაბამის კომისიას.
საკრებულოს შესაბამისი კომისია (ან სამუშაო ჯგუფი) მიღებიდან 15 დღის ვადაში განიხილავს პეტიციას და იღებს ერთ-ერთ შემდეგ გადაწყვეტილებას:
- პეტიციის შესაბამისად მუნიციპალიტეტის საკრებულოს დადგენილების პროექტის მომზადების მიზანშეწონილად მიჩნევის თაობაზე;
- საერთო მნიშვნელობის პრობლემებთან დაკავშირებით წარდგენილი პეტიციის შესწავლისა და საკრებულოს სხდომაზე განსახილველად წარდგენის თაობაზე;
- პეტიციის განხილვის მიზანშეუწონლად მიჩნევის თაობაზე.
მიღებული გადაწყვეტილება 5 დღის ვადაში უნდა ეცნობოს პეტიციის წარმდგენ სუბიექტს.
- ნორმატიული აქტის პროექტის მომზადების შესახებ წინადადებასთან დაკავშირებით გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში, 1 თვის ვადაში საკრებულოს სხდომას განსახილველად უნდა წარედგინოს შესაბამისი ნორმატიული აქტის პროექტი (საჭიროების შემთხვევაში, საკრებულოს შეუძლია ეს ვადა გააგრძელოს კიდევ 1 თვით).
- საერთო მნიშვნელობის პრობლემებთან დაკავშირებით წარდგენილ პეტიციაზე დადებითი გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში 1 თვის ვადაში მზადდება პეტიციის შესახებ დასკვნა, რომელიც პეტიციასთან ერთად განსახილველად წარედგინება საკრებულოს სხდომას. საკრებულო პეტიციასთან დაკავშირებით გადაწყვეტილებას იღებს 1 თვის ვადაში (საჭიროების შემთხვევაში, საკრებულოს შეუძლია ეს ვადები გააგრძელოს კიდევ 1 თვით).
- პეტიციის განხილვის მიზანშეუწონლად მიჩნევის თაობაზე მიღებული გადაწყვეტილება 15 დღის ვადაში წარედგინება საკრებულოს, რომელიც დათანხმების შემთხვევაში შესაბამის ინფორმაციას იღებს ცნობად, ხოლო წინააღმდეგ შემთხვევაში – არ ეთანხმება საკრებულოს შესაბამისი კომისიის (ან სამუშაო ჯგუფის) გადაწყვეტილებას და იღებს სხვა გადაწყვეტილებას.
- იმ შემთხვევაში, თუ პეტიცია გაეგზავნა მუნიციპალიტეტის გამგებელს/მერს, იგი ვალდებულია განიხილოს იგი და განხილვის შედეგების შესახებ 1 თვის ვადაში აცნობოს საკრებულოს და პეტიციის წარმდგენ სუბიექტს (ეს ვადა საკრებულოს ბიუროს თანხმობით შეიძლება კიდევ 1 თვით გაგრძელდეს). ამასთან, საკრებულო უფლებამოსილია გამგებელს/მერს მოსთხოვოს პეტიციის განხილვის შედეგების შესახებ ანგარიშის ან/და დამატებითი ინფორმაციის საკრებულოს სხდომაზე პირადად წარდგენა.
მუნიციპალიტეტის საკრებულოს (საკრებულოს კომისიის ან სამუშაო ჯგუფის) სხდომაზე პეტიციას წარადგენს და იმავე სხდომაზე სათათბირო ხმის უფლებით მონაწილეობს პეტიციის წარმდგენი სუბიექტის მომხსენებელი (მომხსენებლები).
პეტიციის განხილვის შემდეგ საკრებულო იღებს შესაბამის გადაწყვეტილებას და 10 დღის ვადაში აცნობებს პეტიციის წარმდგენ სუბიექტს. განსხვავებული წესი მოქმედებს საერთო კრების მიერ წარდგენილი პეტიციის მიმართ. ამ შემთხვევაში პეტიციის განხილვის შედეგების შესახებ ინფორმაცია მუნიციპალიტეტის ორგანოების შესაბამისმა მოსამსახურეებმა უშაუალოდ უნდა წარუდგინონ საერთო კრებას (შესაბამისი გადაწყვეტილების მიღებიდან 1 თვის ვადაში) ან/და საერთო კრების რჩეულს (შესაბამისი გადაწყვეტილების მიღებიდან 10 დღის ვადაში).
საკრებულოს მიერ მიღებული ნებისმიერი გადაწყვეტილება კანონმდებლობით დადგენილი წესით შეიძლება გასაჩივრდეს საერთო იურისდიქციის სასამართლოში.
ასეთია პეტიციის წარდგენისა და განხილვის ძირითადი სამართლებრივი ასპექტები. რაც შეეხება პეტიციის რეგისტრაციასთან, ხელმოწერების შემოწმებასთან და პეტიციის განხილვასთან დაკავშირებულ სხვა პროცედურებს, იგი უნდა განისაზღვროს შესაბამისი მუნიციპალიტეტის საკრებულოს რეგლამენტით.
გარდა ამისა, კანონის თანახმად, საკრებულო უფლებამოსილია თავისი ნორმატიული აქტით (იგივე რეგლამენტით ან ცალკე დადგენილებით) განსაზღვროს აგრეთვე პეტიციის ელექტრონული ფორმით წარდგენის წესი.
ვის შეუძლია პეტიციის შევსება საკრებულოში?
პეტიციის შეტანა შეუძლია ნებისმიერ საქართველოს მოქალაქეს რომელიც მოაგროვებს მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მცხოვრები მოსახლეობის საერთო რაოდენობის არანაკლებ ერთი პროცენტის ხელმოწერებს.
რა არის საჭირო პეტიციის შესატანად?
საქართველოს კანონმდებლობით პეტიციის წესით საკითხი წერილობით უნდა იქნეს შეტანილი და მას ქონდეს მუნიციპალიტეტის საკრებულოს დადგენილების პროექტის სახე. მას თან უნდა ერთვოდეს მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მცხოვრები მოსახლებოის არანაკლებ ერთი პროცენტის ხელმოწერები, გადაწყვეტილების მიღების საჭიროების დასაბუთება, პროექტის ავტორის და საკრებულოს სხდომაზე მომხსენებლის ვინაობა და მისამართი.
რა საფეხურებს გადის პეტიცია მიღების შემდეგ ?
მუნიციპალიტეტის საკრბულო ვალდებულია პროექტი წარდგენინად ერთი თვის ვადაში განიხილოს. პროექტის განხილვაში მომხსენებლის სტატუსით და სათათბიროს ხმის უფლებით მონაწილოებს პროექტის ინიციატორთა მიერ დანიშნული მომხსენებელი.