კლიმატის ცვილებები და გლობალური დათბობა აქტუალური პოლიტიკური საკითხი, რომაა ამაზე, შეიძლება ითვას, აღარავინ დაობს. გაეროს 1997 წლის კიოტოს ოქმი, 2015 წლის პარიზის ხელშეკრულება თუ კიდევ ბევრი საერთაშორისო ოქმი და რეზოლუცია, რომელიც ემისიების შემცირებისა და სხვა შეზღუდვებსკენ მოგვიწოდებს, არის ამის ნათელი მაგალითი. კლიმატის ცვლილება, რომელიც ყველა დედამიწელს გვეხება და რომელიც მათაც კი აერთიანეთ, ვისაც პოლიტიკური კურსი საერთოდ გაურკვევლი აქვთ, ეფექტური თემა გამოდგა პოლიტიკური ძალებისთვის, რათა მარტივად მოახერხონ „მანიპულაცია“. ამ საკითხის მიმართ ჩამოყალიბებული ხედვა, თემის აქტუალურობის გამო, თითქმის ყველას აქვს, თუმცა ყველაზე გამორჩეული მემარცხენე მოძრაობების მკვეთრი აპელირებაა, რასაც გარკვეული მიზეზები აქვს და მოქმედებები მოყვება. ჩემს ესეში ვეცდები, სწორედ ამ საკითხებზე გავამახვილო ყურადღება.
პირველ რიგში უნდა განიმარტოს, რომ მემარცხენეთა ასეთი მოტივაცია, მთლად ჭეშმარიტი წუხილისგან არ მოდის. ხშირად უსვამენ ხაზს იმ ფაქტს, რომ მათი მსჯელობა ლოგიკური და მეცნიერულია. მეცნიერულ მსჯელობებს რომ ასე ზედმიწევნით მისდევდნენ არ უარყოფდნენ მათ მოსაზრებებს მაგალითად, ვაქცინებთნ ან გენმოდიფიცირებულ საკვეთან დაკავშირებით. მარტივი მეცნიერული ახნსა კი, გლობალური დათბობისა არის ის, რომ ციკლური გაციება-დათბობის ათასწოლავნი ციკლის პიკში ვართ და ყველაფრის მიზეზიც ესაა, ანთროპოგენული ეფექტი კი ახლოსაც ვერ მივა ამ სიმკვეთრესთან.
გადავიდეთ უაშუალოდ არგუმენტებზე. რატომ აპელირებენ მემარცხენეები გლობალური დათბობის თემით? იმიტომ, რომ ის, ასე ვთქვათ, კოლექტივიზმს მიემართება, როგორც პასუხიმგებლობით, ისე შედეგებით და საერთოდ ყველაფრით. მემარცხენეები კონკურენციასა და არაპროპორციულ სიმდიდრეს „ბოროტებად“ აღიქვამენ, თვლიან, რომ მდიდარმა ქვეყნებმა ღარიბებს უნდა დაეხმარონ, რომ უსამართლობა აღმოიფხვრას. ნაკლები კაპიტალიზმი, ნაკლები კერძო საწარმო, რომელიც ჰაერში კარბონ-დიოქსიდს უშვებს და სათბურის ეფექტს ქმნის. მეტი კვოტა და რეგულაცია. ეს უხეშად ჩამოყალიბებული მათი ხედვებია, თუმცა ჩემი უხეში ჩამონათვალისგან იდეურად დიდად არ განსხხვადება, მაგალითად ამერიკის კონგრესის რეზოლუცია Green New Deal, ალექსანდრია ოკასიო კორტესიზა და ედუარდ ჯ. მერკის მიერ წარმოდგენილი, „ამერიკის შეერთებული შტატების დემოკრატიულ სოციალისტთა“ ორგანიზაცია. ამ დოკუმენტის მიხედვით, ამერიკამ ახლო მომავალში უარი უნდა თქვას ნავთობის მოპოვებაზე, ნავთობ-პროდუქტების წარმოებაზე, რომლებიც ჩვენი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილები არიან, ისეთი პრიმიტიული, როგორიც კბილის ჯაგრისია მაგალითად ან მანქანის საბურავი. ასევე, მიზნად ისახავს შიდა წვის ძრავების გაქუმებას ან აკრძალვასა და ავიაფრენების შემცირებას. ეს ყველაფერი ემისიების შემცირების მიზნით უნდა მოხდეს. Green New Deal-მა ვერც მეცნიერთა შორის მოიპოვა სიმპატია. ჩემი აზირთ, ეს უტოპიური მოთხოვნები სისულელესთანაა ახლოს, რაც ასევე არაა გასაკვირი. მაგალითად, ალექსანდრა ოკასიო-კორტეზმა, რომელმაც განაცხადა, რომ სამყაროს აღსასრული 12 წელში დადგებოდა, თუ არ მივმართავთ შესაბამის ნორმებს. ეს მეტაფორა, ბევრმა მეტაფორად საერთოდ არ აღიქვა და ვინც აღიქვა, მათგანაც კრიტიკა დაიმსახურა.
მემარცხენეთათვის ეს გამოსადეგი ემოციური აკორდია, თემის სენსიტიურობისა გლობალურობის გამო. სხვა ყველა თემა, რომლითაც აპელირებდნენ უკვე ზემდეტად არაპოპულაურია. მაგალითად კერძო საკუთრება, რომელიც უკვე ნებისმიერი საშუალო სტატისტიკური მოქალაქისთვის აბსოლუტურად ჩვეულებრივი ცნებაა დღესდღეობით და თითქოს შეუძლებელიცკია ამ ცნების კრიტიკა პოპულარული გახდეს. კლიმატის ცვლილებასა და გლობალურ დათბომადე თუ მივა საქმე, მემარცხენეებს მეტი ემოციით შეუძლიათ გვითხრან: ეს დედამიწა ხომ ყველასია? ეს ტყე, ხომ ჩვენი საერთო ფილტვევბია? და თუკი ვინმეს პრივატიზებული აქვს და თავსი ნებით რამდენიმე ხეს ჭრის, ან თუნდაც ყველას – ეს ჩვენს საერთო ფილტვებსა და დედამიწას ვნებს, ანუ ჩვენ გვნებს. ასე უფრო მარტივია, ადამიანებში ეჭვი შეიტანო, გადააფასებინო ღირებულებები და ანერვიულო კიდეც. უახლოესი მოვლენებიდან გვაქვს ამის მაგალითები.
ადამიანების ემოციურად აყოლიების კარგი მაგალითია ახლგაზრდა გრეტა თანბერგი და მისი პოპულარული კანპანიები. მსოფლიოს გარშემო ტარდება მოსწავლეთა და სტუდენტთა მასობრივი აქციები, კლიმატიც ცვლილების შესახებ მთავრობებთა უმოქმედობის გასაპროტესტებლად. ახლგაზრდები თვლიან, რომ მათ მომავალი უბრალოდ არ ექნებათ თუ სხვადახვა რადიკალური მოქმედებები არ იქნება განხორციელებული. პროტესტს გამოხატავენ სხვადასხვა ფორმით, ძირითადად მასობრივი აქციებით, თუმცა მაგალიტად გრეტამ თავიდან 1 კაციანი პროტესტით დაიწყო. ეს ყველაფერი ხდება ამერიკის შეერთებულ შტატებში, ახალ ზელანდიასა და ავსტრალიაში, ევროპაში უფრო აქტიურები სკანდინავიის ქვეყნები არიან, ნორვეგია და შვედეთი მაგალითად. ეს პრინციპი ლოგიკურია, მათი სპეციფიური პოლიტიკური ფორმებისგან გამონდინარე, რადგან ამ ქვეგნებში ძირითადად სოციალური დემოკრატიაა, რომელიც იდეაში კაპიტალიზმს, როგორც ეკონომიკურ მიმართულებას არ უარყოფენ, თუმცა, ჩემი აზრით, დემოკრატიულ სოციალიზმზაც, მნიშვნელოვანი გავლენა ექნება მათ ხედვებსა და პრიორიტეტებზეც. ისიც საყურადღებოა, რომ კლიმატის ცვლილების საკითხი ნაკლებად პოპულარულია განვითარებად ქვეყნებში, რადგან აქ ჯერ კაპიტალიზმაც არ მოუკიდია ფეხი სრულყოფილად. ვფიქრობ, რომ განვითარებული ქვეყნების ასეთი აქტიურობა და ჩართულობა, რა თქმა უნდა, მემარცხენე მოძრაობებს ხელს აძლევს. დავუბრუნდები გრეტას და მის წამოწყებულ კამპანიას. ამ გოგონას გაპოპულარულებული ნაბიჯები, რომელიც წამებში მოედო მსოფლიოს, ძალიან სასარგებლოა იყო მემარცხენეთათვის, ისევ და ისევ ემოციურად და მარტივი ლოგიკის წყალობით, რონელიც ყველას ესმის და ყველას ეხება. ალექსანდრა ოკასიო კორტეზი ამ ბავშვს უწოდებს „იმედს, რომელიც გადამდებია“. გრეტას გამოსვლამ გაეროში და სხვადასხვა მნიშვნელოვან პოლიტიკურ შეხვედრებსა და სამიტებზე კიდევ უფრო პოპულარული გახადა ის. ნობელის პრიზზეც კია ნომინირებული და სელებრითები აპიარებენ. ზოგადად სელებრითები თავად საკამოდ აქტიურად არიან ჩართულები კლიმატის ცვლილებების შესახებ კამპანიებში, მაგალითად ლეონარდო დიკაპრიო ან ქეით ბლანშეტი. ჩემი აზრით, კარგი პიარისთვის აკთებენ ამ ყველაფერს და ხალხში სიმპატიების მოსაპოვებლად. ერთი შეხევდით კი ამის განჭვრეტა რთულია. შედეგად, მაინც პოპულარულ თემას ვიღებთ, პრობლემა, რომელის ბავშვებსაც კი აწუხებთ და რომელზე აპელირებაც კონსერვატორთათვის მომეგბიანია. სწორედ ამიტომ იქცა იგი მათ ცენტრალურ საკითხად და პრობლემად.
პირადად მე, ახლა ისე გამომდის, რომ არ ვარ მომხრე არანაირი ნაბიჯის, რომელიც მგალითად დანაგვიანებისა და ემისიების შემცირებისა ან ცხოველთა გადარჩენისკენ იქნება მიმართული, თუმცა, ჩემი აზრით, ამ ყველაფერმა კერძო საკუთრების ფლობის ცნებას, წარმოებას, ჯანსაღ ბიზნეს გარემოსა და კონკურენციას ხელი არ უნდა შეუშალოს. ზედმეტი კვოტები და სანქციები კი მიუღებელია. აქვე ვახსნებ ტრამპის ნაბიჯს, როცა პარიზის 2015 წლის ხელშეკეულებას გამოეთიშა – ამერიკის ეფექტური ეკონომიკური განვითარების მიზნით. ეს ნაბიჯიც, რაღაცნაირად ორაზროვანი და სულ სხვა მესიჯის მატარებელი მგონია. თუმცა რეაქციებიც, რომლებიც ამას მოყვა, ისიც რადიკალური და შეიძლება ითქვას მიუღებელი იყო – მაგალუთად სენატორი ელიზაბეთ ვორენის განცხადება, რომ დაბინძურების 70%-ს იწვევს ჩვენი ნათურები, საწრუპი ჯოხები და ჩისბურგერები, (ყველამ იცის, რომ ეს უკანაკსელი კაპიტალიზმის არაოფიციალური სიმბოლოა). მას თვითერზე დაუპოსტია ისიც, რომ მისი გაპრეზიდენტების პირველივე დღეს საწვავი წიაღიეულის მოპოვებას აკრძალავს. პოლიტიკოსთა მსგავსი რადიკალური განცხადებები, რაღაცნაირად აბსურდამდე მიდის.
დასკვნისთვის, ვიტყვი, რომ მემარცხენეებისთვის კლიმატის ცვლილების საკითხი ცენტრალურად საკითხად რომ იქცა ცალსახადლოგიკურია, რადგან ეს თემა მარტივად გახდა პოპულარული ადამიანებში მისი სენსიტიურიურობის, “ხელშესახეობისა“ და გლობალურობის გამო.
სტატია მოამზადა ანანო მჟავანაძემ
გამოყენებული წყაროები:
https://wattsupwiththat.com/2019/08/02/why-left-and-right-cant-agree-on-climate-change/
https://www.cnbc.com/2019/09/24/how-greta-thunbergs-rise-could-backfire-on-environmentalists.html
https://www.fs.usda.gov/ccrc/climate-basics/climate-primer/natural-climate-cycles
