კრიტიკული ანალიზი სტატიისა ჯეიმს პეტრასი – „არასამთავრობოები იმპერიალიზმის სამსახურში“

ჯეიმს პეტრასი, საკუთარი სოციალისტური იდეოლოგიით, სტატიაში არასმთავრობო ორგანიზაციების შესახებ წერს, უფრო სწორად აკრიტიკებს მათ მეთოდებსა და პრაქტიკას. თვლის, რომ ისინი ადამიანთა კონტროლის, პრობლემათა შენიღბვის იარაღია და შეუძლიათ დაპირისპირებების პროვოცირება. თვლის, რომ ისინი დიდი კორპორაციების მსგავსად ოპერირებენ, რჩებათ დიდი მოგება და იღებენ ისეთ პოლიტიკურ გადაწყვეტულებებს, რომელსაც უარყოფითი გავლენა აქვთ ადამიანებზე – ღარიბებზე, ქალებზე, არაფორმალურ სექტორში დასაქმებულ ადამიენბზე. წუხს იმაზეც, რომ ისინი მემარცხენე მოძრაობებს ანაცვლებენ და ანდგურებენ და გარდა ზემოთ ჩამოთვლილნისა, მოაქვს კიდევ არაერთი არგუმენტი, რომ ისინი უსარგებლო „დაჯგუფებები“ არიან და რეალურად პრობლემებს არ აგვარებენ. მე არ ვიზიარებ ამ მოსაზრებებს და ვეცდები თანმიმდევრულად შევეწინააღმდეგო თითოეულ არგუმენტს.

ჯეიმს პეტრასის აზრით, არაასამთავრობო ორგანიზაციები ადამიანების კონტროლის კარგი იარაღია. „იმპერიალისტი მმართველი კლასები აფინანსებდნენ ადგილობრივ და საზღვარგარეთის რელიგიურ გაერთიანებებს, რათა ამ გზით გაეკონტროლებინათ ექსპლუატირებული ადამიანები მათი უკმაყოფილება კი გარდაექმნათ რელიგიურ და საზოგადოებრივ დაპირისპირებებში“ – დღეს ამის წყაროდ ენჯეოებს თვლის, სხვადასხვა ფონდებისა ან დიდი ქვეყნების მთავრობების დაფინანსებულს. ჩემი აზრით, დროის აღქმის თვალსაზრისით ავტორს დიდი შეცდომა აქვს დაშვებული, რადგან დღევანდელ სამყაროზე ამ არგუმენტის გავრცელება არასწორია. პირველ რიგში დავიწყოთ იმით, რომ ადამიანები შედარებით უფრო კრიტიკულები გახდნენ, რაგან ბევრად მეტი ინფორმაციის მოპოვებისა და ანალიზის შესაძლებლობა აქვთ. ყველა რომ არ იყოს ასე, ისინი მაინც იქნებიან, ვინც არასმთავრობოში ერთიანდება, რადგან თუ ამის წევრი ხდები, ანუ რაღაც ხედვა ჩამოყალიბებული გაქვს, რომელსაც მათთან იზიარებ. მერე მეორე, არც დიდ ფონდებს და არც მთავრობებს დღეს არეულობისა და საზოგადოებრივი დაპირისპირების შექმნა არ სურს. არ არებობს ენჯეო, რომელიც იმაზე მუშაობდეს, რომ დესტაბილიზაცია და დაპირისპირება წარმოქმნას, პირიქით, ყველა იქეთაა მიმართული, რომ სიტუაცია დაასტაბილიზაციოს და მშვიდობა შექმნას.

ავტორი ყბადაღებულ სიტყვებად თვლის „სამოქალაქო საზოგადოებას“, რაც მიუღებელია. „სამოქალაქო საზოგადოებაზე“ საუბრისას ენჯეოები ნიღბავენ ძირეულ განსხვავებებს სოციალურ ფენებს შორის, კლასობრივ ჩაგვრასა და კლასობრივ ბრძოლას, რომელიც თანამედროვე „სამოქალაქო საზოგადოების“ პოლარიზებას ახდენს“ – ეს ყველაფერი არასწორია. სამოქლაქო საზოგადოება არ არის უაზრო გამონათქვამი. სამოქალაქო საზოგადოება აერთიანებს ყველა იმ ადამიანს, განურჩევლად სოციალური კლასისა და სხვა, ვისაც გადაწყვეტილების მიღების უფლება აქვს, ვისთვისაც სულ ერთი არაა და ვინც ქუჩაში ნაგავს არ ყრის და არჩევნებზე ხმას აძლევს. ავტორის ეს სიტყვები ამ ყველაფერს აკნინებს და აკნინებს ენჯეოებისაც, რადგან ისინი უმინშნველოვანეს როლს თამაშობენ საზოგადოების ჩამოყალიბებაში, მოქალაქეების ჩართულობასა და გააქტურებაში. გავიხსენოთ საქართველო, რომელშიც, თამამად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ენჯეობის გააქტიურების შემდეგ შედგა და ჩამოყალიბდა სამოქალაქო ძალა, რომელიც ახლაც იბრძვის ცვლილებისთვის.

ჯეიმს პეტრასი ამბობს, რომ ენჯეობეს უარყოფითი გავლენა აქვთ ყველაფერზე და რომ პატარა მიკროეკონომიკული პრობლემებზე ფოკუსირებით, ფარავენ პრობლემათა სათავეს. მინდა კონკრეტული არასმთავორობო ორგანიზაციები დავასახელო, რომლებმაც კონკრეტული პრობლემები წარმატებით მოაგვარეს. Institute for Public Policy’s (IPP)- ბუქარესტი, რუმინეთი. ეს ენჯეო მუშაობს საჯარო ადმინისტრაციული, ფინანსურ და პოლიტიკულ რეფორმებზე. მისი ძირითადი პრომება არის კორუფციასთან ბრძოლა და მათი წარმატებული პროექტი საპარლამენტო ხმის მიცემის პროცედურების გამარტივება და გამჭირვალობაა, რომელსაც მიაღწიეს გარკვეული პლათფორმის მოფიქრებით. კიდევ ერთი „Living for Tomorrow“ ესტონეთი, – რომლებიც გენდერულ საკითხებზე მუშაობენ და დაზარალებული ქალებისა და გოგონებისთვის, რომლებზეც სექსუალური ძალადობა ესტონეთში დიდი პრომლებაა, ცხელი ხაზი და თავშესაფარი შექმნეს, სადაც მეტ ინფორმაციას იღებენ ამ საკითხების მიმართ. „Yeniden Health and Education Society“, თურქეთში, რომელიმ დიდ როლს თამაშობს, ნარკომომხმარებლების, რისკზე მყოფებისა და ქუჩის ბავშვების პრობლემების მოსაგვარებლად, საინფორმაციო ტრენინგებით, რომლებსაც ყველგან ატარებს, მუნიციპალიტეტებთან თანამშრომლობით და ა.შ. ეს სამივე მაგალითი უცნობი ორგანიზაციებისაა და კიდევ რამდენი ალბათ მარტივია წარმოვიდგინოთ.

ავტორი წუხს, რომ ენჯეობეში მომუშავეები დაკარგული მემარცხენე ძალაა, რაც სასაცილო პოლიტიკურ განცხადბას ჰგავს. რაღანცაირად უნდა რომ ისინი მებრძოლ პოლიტიკურ ძალად ჩამოაყალიბოს, რომელსაც მხოლოდ მაშინ აქვს რაიმეს გაკეთების რეალური ბერკეტი, როცა ქვეყნის სათავეშია, მთელი დანარჩენი დრო კი სათავეში მოსვლაზე ფიქრობს და არა პრობლემების (მისეულ) მოგვარებაზე. ვფიქრობ უფრო რეალური არასამთავრობოები იქნებოდნენ, რომლებიც იმუშავებდნენ სხვადასხვა უმცირესობების უფლებების პრობლემებზე ან ნებისმიერ იმ საკითზე, რომელსაც პრობლემად „ველური კაპიტალიზმი“ ქმნის.

არასათავრობო ორგანიაციები პირიქით „ველური კაპიტალიზმის პირობებში“, რომელიც ასე ძლიან ეზიზღება, მუშაობენ იმ საკითხებზე, რაც რეალურად მათ აწუხებთ, არასამთავრობო ორგანიზაციები ალტერნატიულ გზებს ეძებენ, რომ მოაგვარონ ის პრობლემები, რომლებზეც მემარცხენე საზოგადოება პოლიტიკური მიზნებისგამო აპელირებს. მაგალითად ისინი შეეცდებონენ მოეგვარებინათ ხეების მოჭრის, დაბინძურების და სხვა მსგავსი გარემოს დაცვითი პრობლემები, ისე რომ დარჩენილიყვნენ კაპიტალიზმის ფარგლებში და არ მოეთხოვათ ეკონომიკის მყისიერი რადიკალური ცვლილება.  იგივე ეხება ადამიანთა უფლებებს, სიღარიბეს – ჩემი აზირით, არასამთავრობო ორგანიზაციები არიან ის ძალა, რომლებსაც შეუძლიათ მოცემულ ადგილსა, დროსა და პირობებში ეძებონ ყველაზე რეალური გამოსავალი (გარკვეულ პროექტთა განხორციელბით) ნაცვლად იმისა, რომ ითხოვდნენ რევოლუციურ და რადიკალურ ცვლილებებს ისევ საკუთარი ძალაუფლების მოპოვებისგამო რაღაც მომნეტში. რა თქმა უნდა, მათ უნდათ დაინახონ ცვლილება რეალობაში, სწორედ ამიტონ იწყებენ საკუთარი სამეზობოდან, თემიდან და შემედგ ვრცელდებიან უფრო მოზრდილ მაშტაბებზე.

და ბოლოს სტატიაში ვხვდებით მოსაზრებას, რომ არსამთავრობოები კორპორაციებს გვანან, რომლებიც მოგებაზე მუშაობენ. ეს ასე არაა. ენჯეოებს აქვთ ჰუმანიტარული ან კოოპერატიული ინტერესები და არა კომერციული. ყველა იმ პრომლების მოგვარებაზე, რომლებზეც მუშაობენ თანხებია საჭირო, თუ კი პრობლემა მოგვარდება და კიდევ პლუს რამე დარჩება, ჩემი აზირთ, ამაში პრობლემა არაა. მერე მეორე, ჩემი აზირთ, არც დონორი სახემწიფოს გრანტები ან დიდ ფონდებთან თანამშრომლობაა პრობლემა. პირიქით ეს ხელს უწყობს კარგი თანამშრომლებისა და პარტნიორობის ჩამოყალიბებას. მაგალითად ევროკავშირი, რომელიც ასეთი სასურველია ჩვენი პოლიტიკური კურსისთვის და მისი გრანტებით წარმოებული პროექტები, რომელბითაც რეალური პრობლემები გვარდება. ვფიქრობ, ეს პირიქით, მისასალმებელია.

დასკვნისთვის, ჩემი აზრით, ენჯეოები ძალიან დიდი და სასარგებლო ძალაა, რომლებსაც უფრო ოპერატიულად მუშაობენ და გარემოებებზე მორგებით შეუძლიათ პრობლების მოგვარება ავტორის მსჯელობა კი, გამსჭვალულია პოლიტიკური ინტერესებით და შედეგთა არ დანახვით.

 

სტატია მოამზადა ანანო მჟავანაძემ